બાળ વાર્તા
નાનકડું બીજ — બાળ વાર્તા
એક મોટા શહેરની છાવરછાયામાં આવેલા નાનકડા ગામનું નામ હતું હરિપુર. હરિપુરમાં મોટાં ઘરના ન હતા, મોટાં બજાર પણ ન હતા — પરંતુ ત્યાંના ખેતરો, ઝાડો, કૂવા અને સિંહવાડા એવા હરિયાળા કે જ્યાંને ત્યાં પક્ષીઓ કલરવ કરતા, હરણો દોડતા અને બાળકો ખુશખુશાલ રમતા.
હરિપુરમાં એક છોકરો રહેતો — નામ હતું કિશન. કિશન ખૂબ જ ચંચળ અને વાતૂંણિયો હતો. કિશનનો દિવસ આખો મેદાનમાં દોડવા, વાવાઝોડા જેમ બગીચામાં ઝાડાં ચઢવા, નદીના કિનારે પથ્થર ફેંકીને છાપાં પાડવામાં જ પસાર થઈ જતા. માતા વારંવાર કહી બેસે — “અરે કિશન, થોડીક વાર શાંત બેસ, વાંચ, લખ — નહિ તો મોટા થઈને શું કરશ?”
કિશનને ક્યારેય વાંચવા બેઠું નહિ જાતું. એને લાગતું, કુદરત જ સૌથી મોટું પુસ્તક છે. તે મોરના પાંખોમાં રંગો જોઈને ખુશ થઈ જતા, વૃક્ષના પાનમાં રહેતા પૂંછડીવાળા કીટકને જોતા અને પ્રશ્ન કરતા — “આ ક્યાંથી આવ્યો હશે?”
કિશનના પિતા ખેડૂતો હતા. રોજ સવારે કિશનના પિતા ખેતરમાં હળ ચલાવતા. કિશન પણ સાથે જતો, પણ ખેતી કરતાં કરતાં પાંચ મિનિટમાં કાગડાની પાંખ પાછળ દોડવા લાગી જતો.
એક દિવસ કિશનના પિતાએ કહ્યું — “દીકરા, તું બહુ દોડે છે, રમે છે, પણ આજે તારે મારી સાથે ખાસ કામ કરવું છે.”
કિશને આંખો ગોળ કરી પુછ્યું — “શું કામ, બાપા?”
પિતાએ હાથમાં એક નાનકડું બીજ બતાવ્યું. કહ્યું — “આ જોઈ છે? આ છે વટાના બીજ. આજે આપણે ખેતરમાં આ વાવવાના છે.”
કિશને આશ્ચર્યથી જોયું. “આટલું નાનકડું બીજ? એમાંથી શું થશે?”
પિતાએ હસીને કહ્યું — “આથી બહુ મોટું છોડ આવશે, છોડમાંથી ફળ આવશે, ફળમાંથી બીજ આવશે — અને ફરીથી બરકત થશે.”
કિશનના દિલમાં નવાઈ અને ઉત્સુકતા ઉભી થઈ. તેણે તરત જ હાથમાં બીજ લીધું. હાથમાં લેનાં સાથે તરત બોલી પડ્યો — “બાપા, આ તો નાનકડું ચમત્કાર છે ને!”
પિતાએ કહ્યું — “હા દીકરા, કુદરતનું સૌથી મોટું જાદુ એ છે કે નાનામાં મોટું છુપાય છે.”
કિશન તેના પિતાની સાથે ખેતરમાં ગયો. ગરમ ઉનાળાની દિપદિપતી સવાર હતી. પિતાએ જમીન ખોદી, કિશને શીખવ્યું — “આ જમીનમાં આ બીજ મૂકવું, તેના પર હળકે ચીખટ કરી દેવું, અને પાણી આપવા મરવું નહિ.”
કિશને ઉત્સાહથી એક પાછળ એક બીજ નાખ્યા. નાના હાથો માટીથી મલિન થઈ ગયા, કપડા પર માટીના ચાટાઓ પડ્યા, પરંતુ એના મનમાં ખુશી તો સૂરજ જેવી તેજસ્વી.
જ્યારે આખું ખેતર વટાના બીજથી વેરાયું, ત્યારે પિતા બોલ્યા — “હવે આ બીજને આપણે સાચવવાનું છે. આનું ધ્યાન રાખવું. તું પણ દરરોજ અહીં આવશે, પાણી નાખીશ?”
કિશને તરત માથું હલાવ્યું — “હા, બાપા! હવે હું દોડવાનું ઓછું કરીશ — મારા છોડને પાણી પણ આપું, વાત પણ કરું!”
આમ રોજ કિશન સવારે ઊઠે, પોતે તળાવથી પાણીએ ડોલ ભરે, ખેતરમાં ઝાડાં ઉપર ઢોળે. રોજ થોડીક થોડીક ફેરફાર જોઈને તેની આંખો ચમકતી. ક્યારેક થોડું કુંપળ બહાર નીકળી, ક્યારેક નાની નાની પાંદડીઓ ઝાંખી દેખાય.
એક દિવસ તીવ્ર પવન આવ્યો. કિશનને ડર લાગ્યો — “મારા છોડ ખરાબ તો નહિ થઈ જાયને?” તે તરત ખેતરમાં દોડ્યો, પિતાને બોલાવ્યો. પિતાએ કહ્યું — “ડીકરા, પવન છોડને મજબૂત બનાવે છે. ડરવું નહિ. છતાં જો કોઈ છોડ તૂટી જાય, તો ખાલી ફરી વાવવું.”
આ શબ્દો કિશનના દિલમાં ઘૂમી ગયા — “જીવનમાં પણ ક્યારેક પવન આવે — એટલે મજબૂતી વધે.”
વરસો વીતી ગયો. કિશનના ખેતરમાં વટાના છોડ વધ્યા. છોડમાંથી ફળ આવ્યા. નાના લીલા વટાણા જોઈને કિશને મોહ થઈ ગયો — “વાહ! આ તો નાનકડા બીજમાંથી બધું વધ્યું!”
પિતાએ કહ્યું — “હું કેટલી વખત કહેતો હતો, દીકરા — મહેનત અને ધીરજ હોય, તો નાનું પણ મોટું થાય.”
કિશને પોતાના હાથથી લીલા વટાણા તોડીને ઘરમાં માતાને આપ્યા. માતાએ કહ્યું — “આ તો મારા કિશનની મહેનત છે.”
કિશન હવે રોજ ખેતરમાં કામ કરે, ગરમ રવિવારે પણ સુસ્તી નહિ કરે. એને સમજાયું કે આ જાદુ નાનકડા બીજથી શરૂ થાય છે, પણ પાળવા મહેનત જોઇએ.
આજેય કિશન મોટા ખેડૂત બન્યો છે. તેની બારીમાં ઘણા મોટા ખેતરો, વાવાં, નવા વૃક્ષો ઊભા છે. ગામના બાળકો તેને જોવા આવે, અને કિશન હસીને કહે — “દીકરા, નાનકડું બીજ જ સૌથી મોટી શિક્ષા છે — જો સાચું પાળો તો જીવનમાં મોટું બધું મળી શકે!”
🌱✨🌾
કાગડો અને પાણી — બાળ બોધ વાર્તા
પાણી વગર જીવન નહિ — આ વાત બધા જાણે છે. પણ કેટલી વાર આપણે ભૂલી જઈએ છીએ કે પાણી બચાવવું કેટલું જરૂરી છે! આવી જ એક વાર્તા છે, જૂના સમયમાં એક નાના ગામમાં બનેલી — કાગડો અને પાણી.
એક વખતની વાત છે. ઉત્તર ગુજરાતમાં એક નાના ગામમાં ખૂબ જ ભારે ઉનાળો પડ્યો. વરસાદ પછવાડે ગયો. જમીન સૂકાઈ ગઈ. કુવામાં પાણી ઉતરી ગયું. તળાવ સુકાઈ ગયા. લોકો કપડાં પીસે તેટલું પાણી પણ જતનથી વાપરે.
આ ગામમાં બાળકું હતુ — નામ હતું ચરણ. ચરણનો દિવસ પસાર થતો હતું ક્યારેક પાટિયા પર રમતા, ક્યારેક કૂવામાંથી પાણી કાઢવામાં પોતાની મા ને મદદ કરતા. એને માહીતી નહોતું કે પાણી શું હોય તો ક્યારેક ખતમ પણ થઈ જાય.
એક દિવસ ચરણ સવારે ઊઠીને પાણી ભરવા ગયા ત્યારે એની માને કહ્યું — “દીકરા, આજકાલ પાણી બહુ ઓછું થઈ ગયું છે. જરા ધ્યાનથી વાપરજે.”
ચરણના મનમાં પ્રશ્ન ઊભો થયો — “પાણી ખતમ થઈ જાય, તો આપણે શું કરીશું?” એ પાણી ભર્યા, પંખીને પાણી પિયાડ્યું અને માટીના માટલામાં ઠંડું કરી મૂક્યું.
પછી રમવા નીકળી ગયો. રમતા રમતા ચરણ ગામની સીમ પાસે આવેલ તળાવ પાસે ગયો. ત્યાં તે એક ખાલી માટલો જોઈને આશ્ચર્યમાં પડી ગયો — એમાં થોડું પણ પાણી નહોતું. ચરણ ત્યાં બેઠો ને વિચારતો રહ્યો — “અહીં કેટલું ઠંડુ પાણી રહેતું. પપ્પા કહેતા, આ તળાવમાંથી આખું ગામ પીતું.”
એ જ સમયે ચરણે જોયું — ઉપર ઝાડ પર એક કાગડો બેઠો છે. કાગડો તરસ્યો લાગે છે. તે વારંવાર માટલાની મુંડીએ જવા પ્રયાસ કરે, પણ પાણી તો ખૂબ નીચે હતું. કાગડો મુંડકું મૂકે, પણ માઠલું કોરું લાગે.
ચરણ થોડો નજીક ગયો, કાગડો ઉડીને ઝાડ પર ગયો. ચરણે માટલાની અંદર જોયું — અંદર તળિયે થોડું પાણી પણ ખરેખર હતું! પણ એ પાણી બહાર આવશે કેમ?
ચરણ વિચારી રહ્યો હતો. પછી એને યાદ આવ્યું — “શાળામાં સર એ જ કહ્યું હતું ને? જૂના સમયમાં કાગડો પાણી પીવા માટે કાં કરતો — પથ્થર નાખતો!”
ચરણને આનંદ થયો. એ દોડીને આસપાસથી નાના પથ્થર ભેગા કરવા લાગ્યો. પથ્થર લઈ પથ્થર પાણીમાં નાખે — એક, બે, ત્રણ… પથ્થરોથી પાણીનું લેવલ ઉપસી ઊપર આવી ગયું. હવે પાણી એટલું ઉંડુ નહોતું.
કાગડો ફરી ઝાડ પરથી ઉતરી આવ્યો. ચરણ થોડો દૂર થયો. કાગડો માટલાની મુંડી પાસે ગયો, માથે નજર નાખી ને ટૂંકો મોં નાખીને પાણી પીવા લાગ્યો. ચરણ ખુશ — “વાહ! મેં મદદ કરી ને!”
કાગડો થોડું પાણી પી ને માથું ઉંચું કરી ચરણ તરફ જોયું. એ જાણે કંઈ કહી રહ્યો હોય એમ લાગ્યું. ચરણ હસ્યો — “જાઉં, તને તરસ લાગી હતી ને?”
કાગડો ફરી પાણી પી ને ઉડી ગયો. ચરણ બહુ આનંદમાં ઘર પહોંચ્યો ને માને આ વાત કહી. મા હસીને બોલી — “દીકરા, તું શાણું છે. પણ જે રીતે કાગડો પાણી માટે પથ્થર ઉમેરે છે, એ રીતે આપણે પણ પાણી બચાવીએ, સમજીને વાપરીએ.”
એ સાંજમાં ચરણ બારેમાસે પોતાના દોસ્તોને કહેવા લાગ્યો — “જો મિત્રો, પાણી ઓછું પડે તો કાગડાનો પથ્થર વાળો ઉપાય યાદ રાખજો! અને મોટે ભાગે પાણી બરબાદ નહીં કરશો.”
બીજે દિવસે ચરણ સ્કૂલ ગયો. સ્કૂલમાં શિક્ષકને આ વાત કહી. શિક્ષકે કહ્યું — “બાળકો, આપણે પણ હવે પાણી બચાવવાનો ઉપાય શોધીએ. સ્કૂલમાં હાથ ધોઈએ ત્યારે પણ ટાપ-ટાપ પાણી બંધ કરી દેવું, કૂવામાંથી વધારે ન કાઢવું, અને કોઈને જણાવી દેવું કે પાણી બચાવવું કેમ જરૂરી.”
ચરણને સર પ્રોત્સાહન આપ્યું. બોલ્યા — “કાગડાની વાર્તા તો બધાને ખબર છે, પણ ચરણે એને સાચું જીવ્યું.”
આ પછી ગામમાં નાના મોટા બધા પંખીઓ માટે નાના નાના માટલાં ગામના વૃક્ષો પર ટાંગવા માંડ્યા. બધા બાળકો વહેલી સવારે પાંખીડાને પાણી પિયાડે. ગામના વડીલોએ કૂવા ઊંડા કરવાનું કામ શરૂ કર્યું, વરસાદનું પાણી જમીનમાં જતા અટકાવવા નાના તળાવ અને ગાબડાં ખોદ્યા.
ચરણને તો જાણે નવા મિત્રો મળ્યા — કાગડાઓ, પાટિયા, ગોરા — બધા રોજ પાણી માટે આવે. એ કહે — “જો આપણે પાણી સાચવીશું, તો પ્રકૃતિ આપણા પર કૃપા કરશે.”
આ રીતે કાગડાની નાની વાર્તાએ ચરણને પાણી બચાવવાની મોટી વાત શીખવી. આજે પણ ચરણ પોતાના દોસ્તો સાથે કહે — “પાણી છે તો જીવન છે — કાગડાથી શીખવું કે જેમ પરિસ્થિતિ આવે તેમ સમજદારીથી મોખરે ઉકેલ લાવવો!”
ભોળુ અને વાદળ — બાળ વાર્તા
એક વારની વાત છે. મધ્ય ગુજરાતના એક નાનકડા ગામમાં એક દીકરો રહેતો — નામ હતું ભોળુ. ભોળુ ખૂબ જ તદ્દન સીધો, સાદો અને કુદરત પ્રેમી. તેના પપ્પા ખેડૂત હતા અને ભોળુનું મોટાભાગનું બાળપણ ખેતર, તળાવ અને વાવમાં જ પસાર થતું.
ભોળુને વરસાદ બહુ ગમતો. જ્યારે ઘાટીઓમાં વાદળો ઘુમરાતા, પવન ચાલતો, મોર નાચતા — ત્યારે ભોળુ છત્રી ફેંકીને મેદાનમાં દોડીને ભૂંસાતો. માઈ એનું ક્યારેક ધ્યાન રાખે — “ભોળુ, થોડીક વાર છત્રી લઇને જા! પલાંવે પડાશે ને!”
પણ ભોળુનું દિલ તો વાદળ સાથે જોડાયેલું. એ વાદળે વાતો કરતો — “એ વાદળ, તું ક્યાંથી આવે છે? તું ક્યાં જાય છે? ફરી ક્યારે આવશે?”
એક વખત ઉનાળો લાંબો પડ્યો. છ મહિના વીતી ગયા, ગામના ખેતરો સુકાઈ ગયા. પશુઓને પાણી ઓછું. લોકો દરરોજ નદી, તળાવમાં જતા, પાણી લાવતા, કૂવા ઊંડા કરાતા.
ભોળુએ પપ્પાને પૂછ્યું — “પપ્પા, વરસાદ ક્યાં છે? વાદળ કેમ નથી આવતું?”
પપ્પાએ માથું ફેરવ્યું — “દીકરા, વરસાદ આવે તો આપણી ધરતી મહેરબાન. પણ જો વાદળ દૂર ચાલે, તો પણ આપણે દુખી થવું નહિ — મહેનત કરીએ.”
ભોળુને આ વાત હજી વધારે વિચલિત કરી નાખી. એ રોજ ખેતર જતા, ઉપર આકાશ જોઈને વાદળોને બોલાવતો — “આવો ને! અમને પાણી આપો! તમે આવશો નહિ, તો અમારું ખેતર શું કરશે?”
ભોળુના મનમાં એક વિચાર આવ્યો — “કેમ નહિ વાદળને બોલાવવું કોઈ જુદા પ્રકારથી?”
એણે પોતાના વસ્ત્રો ભેગાં કર્યા, પાટિયા સાથે બે-ચાર દોસ્તોને બોલાવ્યા. બધાએ ખેતરમાં નાનું મેદાન સાફ કર્યું. ત્યાં માટીના નાના ઘરડા બનાવ્યા. વાદળો માટે નાના ધ્વજ લગાડ્યા. ભોળુએ કહ્યું — “આ ઘરડાં બતાવે છે કે આપણું ખેતર તૈયાર છે. હવે વાદળને આવવું જ પડશે!”
ભોળુના દોસ્તો પહેલા તો હસ્યા — “આ વાદળ આવે એવું ક્યારે બને?” પણ ભોળુને વિશ્વાસ હતો.
રોજ સવારે એ ઘરડાંમાં પાણી છાંટે, પંખીને દાણા નાખે, ક્યારેક વાદળો જોઈને હાથ જોડી કહે — “આવો ને!”
કેટલાક દિવસ બાદ એક આશ્ચર્યકારક વાત બની. એક સાંજ, ભોળુ ખેતરમાં જ બેઠો. દૂરે કાળા વાદળ ઉઠ્યાં. પવન ચાલુ થયો. ભોળુ ઊભો થઈ ગયો — “વાહ! મારા વાદળો આવ્યા!”
થોડા જ સમયે આકાશમાં વીજળી કડાકા સાથે ઝળક્યા. આખા ગામમાં બાળકો રેલાય ગયા. લોકો ઘર બહાર નીકળી ગયા. વરસાદના મોટાં ટપકાં પડવા લાગ્યા.
ભોળુ એ ઘરડાં પાસે ઊભો રહીને પાણી પડતું જોયું. એણે હાથ ફેલાવીને કહ્યું — “આભાર વાદળ! હવે ખેતર મોખરું થશે.”
ભોળુના પપ્પા પણ આવ્યો. એણે ભોળુના માથા પર હાથ ફેરવીને કહ્યું — “ભોળુ, તારી મહેનત તો નાના ઘરડાં હતી — પણ તારો વિશ્વાસ ઘણો મોટો હતો.”
ભોળુ ખુશ — “પપ્પા, હું રોજ વાદળને બોલાવતો. કદાચ એ જ સાંભળ્યું હશે!”
વર્ષાના ટપકાં ખેતરમાં પડતાં રહ્યા. થોડા જ દિવસોમાં પાક ચમકવા લાગ્યો. જમીન લીલી થઈ ગઈ. ગામના પશુઓને ચારો મળવા લાગ્યો. લોકોને લાગે કે ભગવાને સાંભળ્યું.
ભોળુ ગામના બાળકોને બોલાવતો — “જો, કોઈ પણ વસ્તુને પ્રેમથી બોલાવો, વિશ્વાસ રાખો — કુદરત તમારી સાથે વાત કરે છે.”
ભોળુએ એ ઘરડાં તોડ્યાં નહીં. વરસાદ પછી એ ઘરડાંમાં પંખીઓને પાણી આપે, ક્યારેક વાવાઝોડા આવે ત્યારે ત્યાં વાડીનો કૂણો બનાવે.
કેટલાક વર્ષ બાદ ગામના લોકો ભોળુને પાણીએ સંભાળનાર યુવક કહેવા લાગ્યા. કોઈક વર્ષે કૂવા સુકાય, તો ભોળુ નદી સફાઈ કરાવતો. વૃક્ષો વાવડાવતો. વાદળને પોતાનું મિત્ર માનતો.
ભોળુએ બાળકોને શીખવ્યું — “વાદળ માત્ર પાણી નથી — એ વિશ્વાસ છે. મહેનત કરશો, કુદરતને યાદ કરશો — તો તે ખાલી ક્યારેય નહિ રાખે.”
આજેય હરિપુરમાં જ્યારે ગાઢ વાદળ આવે, ગામના વડીલો બાળકોને કહે — “વાદળને ક્યારેય ડરાવવાનું નહિ — ભોળુ જેવી પ્રીતિ રાખશો, તો વરસાદ જરૂર આવશે.”
🌧️🌱🌈
મીતુલ અને કાચબો — બાળ વાર્તા
એક વખતની વાત છે. સૌરાષ્ટ્રના દરિયાકાંઠે આવેલું એક નાનું ગામ — ભીમપર. અહીંના લોકો મચ્છીમારી કરતા, માછલી પકડતા, વેચતા અને રોજી-રોટી ચલાવતા. આ ગામમાં એક નાના માછીમારનો દીકરો રહેતો — નામ હતું મીતુલ.
મીતુલને દરિયો બહુ ગમતો. જ્યારે પણ પપ્પા હોડી લઈ દરિયામાં જાય, મીતુલ નાનકડો ખભે થેલું ટાંગી, પપ્પાની સાથે જતો. ક્યારેક હોડીમાં પાણી ચાંપતો, ક્યારેક માછલીના જૂથોને જોયા કરતો. ક્યારેક પાણીમાં માછલી જોઈને ખુશ થઈને કહે — “આ દરિયો કેટલો જાદુઈ છે!”
મીતુલને દરિયાની વચ્ચે એક કાચબો બહુ ગમતો. દરિયાના પાણીમાં કાચબા ક્યારેક દેખાઈ જાય, ટોપલો ભર માછલી હોય ત્યારે પપ્પા કહે — “આ કાચબો આપણને શુભ માનવું છે, મીતુલ! જો કાચબો દેખાઈ જાય તો દરિયો પણ વધુ માછલી આપે.”
એકવાર મીતુલ પપ્પાની સાથે દરિયામાં હતો. હોડી ધીમે ધીમે તરતી હતી. મીતુલએ દૂર જોયું — પાણીના સપાટીમાં કંઈક ઘસડાતું દેખાયું. એ ચીસ પાડી — “પપ્પા, જોઈને આવો ને! આ શું?”
પપ્પાએ હોડી તરફ દિશા ફેરવી. નજીક ગયા — ત્યાં એક મોટા કાચબા ફસાયેલો હતો. એની પીઠ પર જૂનું પ્લાસ્ટિક અને માછલી પકડવાની નાયલોનની જાળ ચોટાઈ ગઈ હતી. કાચબો ફરવા પ્રયત્ન કરતો, પણ નળીવાળું કચરો એને ઢાંકતો.
મીતુલને એ જોઈને દિલ દુખ્યું. પપ્પા કહે — “આને બચાવ કરવું પડશે. નહિ તો મરી જશે.”
હોડીમાં છરી હતી. પપ્પાએ કાચબાને હોડીમાં ખેંચ્યો. મીતુલની આંખોમાં ડર અને પ્રેમ — એણે કાચબાની આંખોમાં જોઈને કહ્યુ — “તારે ડરવું નહિ. હું છે ને?”
પપ્પાએ એના હાથમાં છરી ન આપી — પણ મીતુલને કહ્યું — “દીકરા, પ્લાસ્ટિકને દૂર કરવાનું કામ તું કરી શકે, પણ સાવધાનીથી.”
મીતુલ ધીમે ધીમે જાળ કપતો ગયો. હાથમાં પાણી, કાચબો ક્યારેક ફફડે, છતાં મીતુલ એને સમજાવે — “તને દુખાવું નહિ કરું.” થોડા સમયમાં જાળ અને પ્લાસ્ટિક દૂર થયું. કાચબો ધીમે ધીમે જીવમાં જીવો થયો.
પપ્પાએ હોડી ડગાવી — “હવે એને છોડી દઈએ.”
મીતુલને તે ક્ષણે કંટાળો આવ્યો. એની આંખે આશ્ચર્ય — “પણ પપ્પા, આપણે એને લઈ જઈએ ને ઘેર! મમ્મીને બતાવીશું. કાચબો ઘરમાં રહેશે!”
પપ્પાએ ચિંતા સાથે કહ્યું — “દીકરા, દરિયાનો કાચબો ઘરનું કાચબું નથી. તે અહીંના પાણી, Reef અને માછલીઓમાં જીવે છે. આપણું ઘર એની કબર બની જાય.”
મીતુલને સમજાયું — પણ એની આંખમાં પાણી — “એને ફરી કચરો નહિ ફસાવે ને?”
પપ્પાએ કહ્યું — “જ્યારે લોકો કચરો દરિયામાં ફેંકશે નહિ — ત્યારે નહિ.”
મીતુલ માટે એ દિવસ ભવિષ્યનો સંકલ્પ બની ગયો. હોડીમાંથી કાચબો તરે તેમ ધક્કો આપી મુક્ત કર્યો. કાચબો થોડું દૂર ગયો, પાણીમાં ડૂબી ગયો, પછી ફરી ઊભો થયો — જાણે એને પણ મીતુલનો આભાર માનવો હોય!
હોડી ઘેર ફરી. મીતુલે તરત ગામના બાળકોને બોલાવ્યા — “મિત્રો, જો આપણે દરિયામાં કચરો ફેંકીશું, તો કાચબો, માછલી બધું ફસાશે. આપણે બધા દરિયાને સાફ રાખીએ.”
મિત્રો હસ્યા — “અરે મીતુલ, નાનકડું કચરો કેટલી અસર કરે?”
મીતુલે સમજીને કહ્યું — “જુઓ ને, નાનકડું પ્લાસ્ટિક કેટલાં જીવને મારે છે. આપણે હવે દરિયામાં કચરો નહિ ફેંકીએ — દરિયા કિનારો સાફ રાખીએ.”
અગાઉ ગામમાં દર વર્ષે તહેવાર વખતે દરિયામાં થોડું ઘણું કચરો જતો. મીતુલે ગામનાં વડીલોને બોલાવ્યા. બધાને કહ્યુ — “આપણે તહેવાર ઊજવીએ, પણ કચરો ક્યાંક બીજે રાખી દઈએ — દરિયામાં નહિ ફેંકીએ.”
વડીલો હસ્યા, પાટીયાવાળા દોસ્તોએ પણ સહકાર આપ્યો. થોડા દિવસમાં દરિયા કિનારે મોટા કચરાપેટી મૂકાયા. લોકોનો સંકલ્પ — “દરિયો આપણો છે — એમ જ સાચવો.”
આજેય મીતુલ દરિયે જાય ત્યારે દૂર પાણીમાં કાચબા અને માછલીઓ જુએ. એને લાગે — “આ બધાં મારા મિત્ર છે. મારે એમને બચાવવાનું છે.”
ગામનાં પથરેલા કિનારે હવે પાંખી, કાચબા, માછલીઓ — સૌ ખુશખુશાલ. બાળકાં દરિયા કિનારે રમે, પણ પાછા આવતાં કચરો કચરાપેટીમાં નાખે.
મીતુલનો સંદેશો ગામમાં ગુંજે — “દરિયો છે તો આપણે છીએ — દરિયાને દુખાવું નહિ આપવું.”
🐢🌊✨
જુગનું વાંદરું — બાળ વાર્તા
એક ગામ હતું, નામ હતું જૂગપુર. જૂગપુરને લોકો મજાકમાં ‘વાંદરણું ગામ’ પણ કહેતા, કેમ કે ત્યાંના વાડીઓ, બાગો અને વૃક્ષો પર વાંદરો બહુ જ રહેતા. પીકનીક હોય કે મેળો, વાંદરા ક્યાંક ને ક્યાંક જરૂર દેખાઈ જ જાય.
આ જૂગપુરમાં રહેતો એક નાનો છોકરો — નામ હતું દીપક. દીપક બહુજ ખીલખીલ અને રમૂજી. એને ઝાડે ચઢવામાં, પાંગડી પરથી ઊડી પડવામાં અને વાંદરોની નકલ કરવામાં ખૂબ આનંદ આવતો. એની મમ્મી હંમેશાં કહે — “દીપક, જરા શાંત બેસ ને! દરેક વખતે ક્યારેય વાંદરા જેવું દોડતું રહે છે.”
દીપક ને ક્યારેક મમ્મીની વાત ગમતી નહિ. એને લાગતું — “આ વાંદરો ક્યાં ખરાબ છે? એ તો ખિલખિલાટ અને દિલથી સ્વતંત્ર છે.”
એક વખત, ગામમાં મકાઈના પાક પકવા લાગ્યા. ખેતરોમાં સોનેરી કાંઠા દેખાતા. ખેડૂતો ખુશ — આ વખતે મોંઘેરું પાક મળશે. પણ સાથે જ વાંદરો પણ મજામાં હતા! ગામના આખા વાંદરા ટોળા-ટોળા બનીને પાક ચાંપવા લાગ્યા. પાક તો ખેડૂતને, અને ભોજન વાંદરને!
દીપકનો પપ્પા પણ ખેડૂત હતા. રોજ સવારે ખેતરમાં જાય, વાંદરાને હુશકાર દે, ધપકાવે — “ચાલ, ચાલ દૂર!”
દીપક ક્યારેક પપ્પા સાથે જતો. વાંદરોને મજા પડતી — દીપકને દેખીને ક્યારેક બોળાવા લાગે, ક્યારેક પાંદડા ફેંકે. દીપકને તેમાં પણ આનંદ — “વાહ! વાંદરો તો મારા મિત્ર છે.”
એક દિવસ દીપક એક ઝાડ નીચે બેઠો હતો. ત્યાં જુગું નામનું નાનું વાંદરું આવેલું. જુગું બીજાના વાંદરાથી અલગ — નાનું, ઓશીકારું, ક્યાંક અંતરાળમાં જ બેસતું. એને ગતકાળે કોઈ વાંદરા ટોળામાંથી ખદેડી દીધું હતું.
દીપકે જોયું — જુગું પાસે મકાઈનો થોળો પડ્યો છે, પણ ખોલી શકે નહિ. દીપક ધીમે ધીમે ગયા — “હું તને ખોલીને આપું?”
જુગું પહેલા ડરી ગયું. ઝાડ પર ચઢી ગયું. દીપક જમીન પર મકાઈ ખોલી મૂકી દીધી. થોડા સમય બાદ જુગું નીચે ઉતર્યું, મકાઈ લઈને આનંદથી ખાવું લાગ્યું. દીપકના દિલમાં ખુશી છવાઈ ગઈ — “આપણું મિત્ર બનશે!”
આવી રીતે દરરોજ દીપક થોડુંક મકાઈ લાવતો, જુગુંને છોડતો. જુગું હવે દીપકને જોઈને ડરતું નહિ — મસ્તીથી પાંગડી પર કૂદતું, ક્યારેક દીપકની બાજુમાં બેઠું રહે.
દીપક પપ્પાને કદી કહી ન શક્યો કે એ જુગુંને મકાઈ આપતો. કારણ કે પપ્પા કહેતા — “વાંદરાને લાડ કરશો તો ખેતર ખાલી!”
એક દિવસ ગામમાં ભારે વાતચીત ચાલી — વાંદરા પાકને બગાડે છે. ખેડૂતોએ નક્કી કર્યું — વાંદરાને દૂર ખદેડવા માટે ડ્રમ વગાડશે, ક્યારેક પાલવ પણ લગાવશે. દીપકને થોડી વાર દુખ થયું — “જુગુંને કયાં ખદેડશે?”
બીજે દિવસે પપ્પા સાથે દીપક ખેતરમાં ગયો. ત્યાં જુગું એક ખૂણે બેઠું. અન્ય વાંદરા મસ્તી કરી રહ્યા હતા, પરંતુ જુગું શાંત હતું. અચાનક કેટલાંક મોટા વાંદરા જુગું પાસે આવ્યા, એને ઠપકો આપ્યો, મકાઈ છીનવી લીધી. જુગું ડરી ગયું.
દીપકને સહન ન થયું. એ દોડીને ગયો — “તમે મારા જુગુંને કેમ સતાવો છો?” પરંતુ મોટા વાંદરા ભાગી ગયા. જુગું એની બાજુમાં આવીને વાંદરાની ભાષામાં કંઇક બોલવા લાગ્યું. દીપક સમજ્યો — “તને પણ દુખ થાય છે ને?”
દીપકે પોતાની થેલીમાંથી એક કાપડ કાઢીને જુગુંને વાળ્યો. જુગું એના ખોળામાં ઊંઘી ગયું. દીપકને લાગ્યું — “આ વાંદરા પણ આપણાં જેવા જીવ છે — ભૂખ્યા પણ, ડરાયેલા પણ.”
દીપકે પપ્પાને કહ્યું — “પપ્પા, જો આપણે વાંદરાને થોડું ખવડાવી દઈએ તો કદાચ ખેતરમાં ઓછું તોડશે.”
પપ્પાએ પહેલા તો મુલાયમ અવાજે કહ્યું — “દીપક, ખેતર અને વાંદરા સાથે ચાલશે કેમ?”
દીપકે સમજાવ્યું — “જુગુંને જુઓ ને — ભૂખ્યું છે, એકલું છે, મોટાઓ એને છીન્થે. જો ગામના ખેતરના બાજુમાં ઝાડે થોડું મકાઈ નાખી દઈએ, તો કદાચ તેઓ ખેતરમાં નહિ આવે.”
પપ્પાને દીપકના વિચારોમાં સંતુલન દેખાયું. “સાચું છે દીકરા — કુદરત સાથે જીવું છે. કદીક વાંદરા દુશ્મન નહિ, ભુખ્યા જીવ છે.”
ગામના કેટલાંક વડીલોએ પણ આ વિચારને સ્વીકાર્યું. ખેતરથી દૂર એક ખાલી ખેતરમાં થોડા પાકનો એક ભાગ વાંદરા માટે મુકાયો. હવે વાંદરા મોટા ભાગે ત્યાં જ ભેગા થાય.
જુગું ફરી દીપકને જોવા આવે. ઝાડ પરથી કૂદી ને દોડે, દીપક હસે. ગામમાં હવે લોકો કહે — “દીપક જેવા બાળકોએ કુદરતને સમજવાનું કામ કર્યું.”
અને જુગુંને તો આખું જૂગપુર ઓળખે છે — દીપકનું વાંદરું, ગામનું મિત્ર. 🌳🐒✨