વસ્તી વધારો એક સમસ્યા નિબંધ
આજના સમયમાં વસ્તી વધારો સમગ્ર વિશ્વ માટે જ નહીં, પણ ખાસ કરીને ભારત માટે ખુબ જ મોટી સમસ્યા બની ગયો છે. માનવ વિકાસ સાથે માનવ વસ્તી પણ સતત વધી રહી છે. વસ્તી વધવાની સાથે સમસ્યાઓનું બોજ પણ વધી રહ્યું છે. ભારત વિશ્વમાં વસ્તી સંખ્યામાં ચીન પછી બીજા ક્રમે આવે છે, પરંતુ આ તથ્ય ગૌરવથી વધારે ચિંતા જનક છે.
ભારતની વસ્તી 1.4 અબજથી પણ વધુ થઈ ગઈ છે. રોજબરોજ વસતીનો આ ઝડપથી વધારો સંસાધનો પર ભાર મૂકે છે. વસતી વધવાથી જમીન, પાણી, ખાદ્ય પદાર્થો, નોકરીઓ, રહેઠાણ – દરેક વાત પર અતિશય દબાણ સર્જાય છે. જે રાજ્યઓમાં વસતી વધવાની ગતિ વધારે છે ત્યાં ગરીબી, બીમારીઓ, બેરોજગારી વધુ જોવા મળે છે.
વસ્તી વધારાની સમસ્યા પાછળ ઘણા કારણો જવાબદાર છે. લોકોમાં સુશિક્ષિતતા અને જાગૃતિનો અભાવ, પરંપરાગત માનસિકતા, ધાર્મિક મંતવ્યો, બાળકોને ભગવાનનો દાન માનવાની માન્યતાઓ – આ બધું વસ્તી વધારાને પ્રોત્સાહન આપે છે. ગામડાઓમાં લોકો વધુ સંતાનોને પરિવાર માટે લાભકારી માને છે કારણ કે તેમને માન્યતા હોય છે કે સંતાનો વધારે હશે તો ઘરનું કામકાજ વધારે મદદથી થશે.
આ ઉપરાંત, સમાજમાં કન્યાઓને ઓછું મહત્વ આપવાની મનોભાવના કારણે પણ સંતાન પેદા કરવાની દીઠ અઘરી છે. ઘણા પરિવારો પુત્રપ્રાપ્તિ માટે વારંવાર સંતાન ધારણ કરે છે. જેનાથી વસતી વધે છે અને લિંગ અનુપાતમાં પણ અસમાનતા ઉભી થાય છે.
વસ્તી વધવાથી થતી કેટલીક સમસ્યાઓ:
- બેરોજગારી વધે છે, કારણ કે રોજગારીના અવસરો પૂરતા પ્રમાણમાં મળતા નથી.
- ગરીબી વધે છે, પરિવારમાં વધુ મોં હોવાને કારણે આવક ઓછી પડે છે અને ખર્ચ વધે છે.
- શિક્ષણની ગુણવત્તા ઘટે છે, કારણ કે વધારે બાળકો માટે પૂરતી શાળાઓ, શિક્ષકો અને સુવિધાઓ પૂરી પાડવી મુશ્કેલ બને છે.
- આરોગ્ય સેવાઓ પર ભાર વધે છે, વધારે લોકો માટે હોસ્પિટલ, દવાઓ અને ડૉક્ટર ઉપલબ્ધ રહેતા નથી.
- પ્રાકૃતિક સંસાધનોનો અતિશય ઉપયોગ થાય છે, જેમાં જમીન, પાણી, ઉર્જા વગેરેનો સમાવેશ થાય છે.
- પ્રદૂષણ અને કચરો વધે છે, કારણે શહેરો વધુ ભીડભાડવાળા બને છે.
આ સમસ્યાઓથી બહાર આવવા માટે યોગ્ય ઉપાયો જરૂરી છે. વસતી વધારાની સમસ્યા ને અટકાવવા માટે સરકાર અને સમાજ બંનેએ મળીને પ્રયત્ન કરવો પડે. લોકોમાં કુટુંબ નિયોજન અંગે જાગૃતિ ફેલાવવી જોઈએ. નાના કુટુંબના ફાયદા લોકો સુધી મર્યાદિત કરવા જોઈએ.. ખાસ કરીને ગામડાઓમાં લોકોમાં શિક્ષણ અને જાગૃતિ લાવવી ખૂબ જ જરૂરી છે.
જન્મ નિયંત્રણના સાધનો તથા સારવાર સરળતાથી ઉપલબ્ધ થવી જોઈએ. મહિલાઓને શિક્ષિત કરી અને સ્વાવલંબી બનાવી શકીએ તો સંતાન સંખ્યા ઘટાડવામાં મદદ મળશે. છોકરીઓના શિક્ષણ પર ખાસ ધ્યાન આપવું જોઈએ. સમાજમાં કન્યા બચાવો અભિયાન ને વધુ અસરકારક બનાવવા જરૂરી છે.
વસ્તી વધારાને અટકાવવા માટે કેટલાક પગલાં:
- લઘુકુટુંબ માટે સરકારી પ્રોત્સાહન આપવું.
- કુટુંબ નિયોજન કેન્દ્રો વધારવા.
- ગામડાઓમાં આરોગ્ય કેન્દ્રોમાં શ્રેષ્ઠ સુવિધાઓ આપવી.
- બાળ વિધાન અને મહિલા શિક્ષણ પર ભાર આપવો.
- કડક કાયદાઓ બનાવીને તેનો અમલ કરાવવો.
અંતે એટલું જ કહી શકાય કે વસતી વધારો એક સમસ્યા છે જેને અવગણવી નહીં જોઈએ. જો વસ્તી નિયંત્રિત નહીં થાય તો ભવિષ્યમાં ખુબ મોટી પડકારો ઉભા થશે. દરેક માણસે જવાબદારીથી વિચારવું જોઈએ કે સંસાધનો મર્યાદિત છે અને વસતી મર્યાદિત રહેશે ત્યારે જ દરેકને સારી આરોગ્ય, શિક્ષણ, નોકરી, ઘર અને જીવન જીવવાની ગુણવત્તા મળશે.
આવતી પેઢી સુખી રહેશે તે માટે આપણે આજે જ વસતી નિયંત્રણ તરફ સજાગ બનવું પડશે. “નાનો કુટુંબ – સુખી કુટુંબ” એ સૂત્રને જીવનમાં ઉતારીને જ વસતી વધારો જેવી મોટી સમસ્યાનો સકારાત્મક ઉકેલ મળી શકે છે.