પાણી બચાવો પ્રાણી બચાવો નિબંધ
પાણી અને પ્રાણીઓ – બંને આપણા જીવન માટે અવશ્યક છે. કોઈ એક વગર બીજાનું જીવન અશક્ય છે. જો પાણી બચાવશું તો જ પ્રાણીઓ બચી શકે અને જ્યારે પ્રાણીઓ બચશે ત્યારે જ પ્રકૃતિનું સંવાદિત સંતુલન જળવાઈ રહેશે. આજના સમયમાં “પાણી બચાવો, પ્રાણી બચાવો” એ માત્ર એક સૂત્ર નથી, પણ આપણે સૌએ જીવનમાં ઉતારવા જેવી જવાબદારી છે.
પાણી પૃથ્વીનું જીવન છે. પૃથ્વીનો 71% ભાગ પાણીથી ઢંકાયેલો છે, છતાં પણ ઉપયોગી, પીવાનું પાણી ખૂબ જ ઓછું છે. 97% પાણી ખારું છે અને માત્ર 3% જ પાણી પીવાનુ યોગ્ય છે. દુનિયામાં અનેક જગ્યાએ પીવાના પાણીની ભારે તંગી છે. લોકો વરસાદ પર આધારિત છે. વરસાદ ઓછો પડે તો કૂવો, બોરવેલ, તળાવો સૂકાઈ જાય છે. પાણીનો અભાવ માત્ર માનવ જીવનને નહીં, પણ પ્રાણીઓના જીવનને પણ ધમકી આપે છે.
પ્રકૃતિમાં જેટલા પ્રકારના પ્રાણી છે, તેટલા જ પાણી પર નિર્ભર છે. નદીઓ, તળાવો, નહેરો, વાવ, કુવા – આ બધું જળસ્રોતો છે જ્યાંથી માણસ જ નહીં, પશુ-પક્ષીઓ પણ પાણી પીવે છે. જો પાણી ખૂટશે તો પશુઓ પાણી માટે દૂર દૂર ફરે, જંગલ છોડીને વસ્તી વિસ્તારમાં ઘુસે, કેટલાક પ્રાણી તો પાણીના અભાવથી મરી જાય. ઘણી નદીઓ આજે ઉદ્યોગો ના કેમિકલ કારણે ગંદી બની રહી છે, જેના કારણે પાણી પીવાથી પ્રાણી બીમાર પડે છે.
પાણીના અભાવે જંગલો સૂકાઈ જાય છે. વૃક્ષો સુકાઈ જાય ત્યારે અનેક પંખીઓ અને જંગલના પ્રાણીઓનું ઘર પણ નષ્ટ થાય છે. પ્રાણીઓનું એક પછી એક નામૂનું ધરતી પરથી ગાયબ થવા લાગે છે. ઘણા પક્ષીઓ અને પ્રાણીઓ આજે દુર્લભ થયા છે કારણ કે તેમણે પીવાનું શુદ્ધ પાણી નથી મળતું.
અત્યારે જળસંગ્રહ પર ભાર આપવાનો સમય છે. જ્યારે વરસાદ પડે ત્યારે તેનું પાણી સંગ્રહવું જરૂરી છે. ગામડાઓમાં જુના તળાવો, કૂવો, વાવનું જતન કરવું જોઈએ. શહેરોમાં રેન વોટર હાર્વેસ્ટિંગનો ઉપયોગ કરવો જોઈએ. કૃષિક્ષેત્રમાં ટપક સિંચાઈ પદ્ધતિ અપનાવીને પાણી બચાવી શકાય છે.
પ્રાણી બચાવવા માટે તેમના કુદરતી વસવાટસ્થાનને બચાવવું જરૂરી છે. જો જંગલો બચશે તો પ્રાણીઓ બચશે. પાણીના અભાવથી જંગલો સુકાઈ જવાથી પ્રાણીઓનું જીવન મુશ્કેલ બનશે. તેથી જ વારંવાર કહેવામાં આવે છે – વૃક્ષ લગાવો, પાણી બચાવો, પ્રાણી બચાવો.
પાણી બચાવવા માટે આપણે કેટલીક સારી ટેવ અપનાવી જોઈએ:
- પાણીનો વ્યર્થ વપરાશ ટાળવો.
- નળ ખોલી રાખ્યા વગર કામ પૂર્ણ થાય તેટલું જ પાણી વાપરવું.
- વાહનો ધોવા માટે જરૂર હોય તેટલું જ પાણી વાપરવું.
- ખેડૂતો ઓછી પાણી વાપરતી ખેતી પદ્ધતિ અપનાવે.
- વરસાદનું પાણી સંગ્રહવું અને ભૂગર્ભ જળસ્તર વધારવું.
- Industriesમાં પાણીનો પુનઃપ્રયોગ કરવાનો પ્રયાસ કરવો.
પ્રાણી બચાવવા માટે આપણે કેટલીક બાબતો ધ્યાનમાં રાખવી જરૂરી છે:
- પ્રાણીઓ માટે તળાવો, જળાશયો, વાવ જાળવવા.
- કુદરતી વસવાટ વિસ્તારને નુકસાન ન પહોંચાડવું.
- વન્યજીવોની શિકારી કરી શકાય નહિ એ માટે કડક કાયદાઓ લાગુ કરવું.
- ગામડામાં અને શહેરોમાં જાનવરોને પીવા માટે પાણી રાખવું. ગરમીમાં ઘણા ગામડા પંથકમાં પશુઓ માટે પાણીના ટાંકા ભરાવામાં આવે, એ સારી રીત છે.
- ઋતુ અનુસાર પક્ષીઓ માટે પાણીના પાત્ર મૂકવા.
આપણે ભૂલી ન જવું જોઈએ કે જો પૃથ્વી પર પાણી ખૂટી જશે તો મનુષ્ય સાથે પ્રાણીઓ પણ નષ્ટ થઈ જશે. પ્રકૃતિમાં માણસ, પ્રાણી, વૃક્ષો અને પાણી – આ બધું એક બીજા સાથે જોડાયેલા છે. આમાંથી એક તૂટશે તો આખું ઈકોસિસ્ટમ અસ્થિર થઈ જશે.
આથી આપણે નાના પ્રયાસોથી પણ મોટા ફેરફાર લાવી શકીએ છીએ. ઘરે, શાળા, શહેર કે ગામ – જ્યાં જોઈએ ત્યાં પાણી બચાવવાનો સંકલ્પ લેવું જોઈએ. સાથે સાથે વૃક્ષારોપણ, જળસંગ્રહ અને પ્રાણી સુરક્ષા પણ જરૂરી છે.
અંતે એટલું જ કહું કે “પાણી બચાવો, પ્રાણી બચાવો” એ આજનું મહત્વનું સૂત્ર છે. જે પેઢી પાણી બચાવશે, તે જ પેઢી પ્રાણીઓને બચાવી શકશે અને પ્રકૃતિને સુખી બનાવી શકશે. આવો આપણે સૌ મળી પાણી પણ બચાવીએ અને પ્રાણીઓ માટે જીવતા વસવાટ સ્થાન જાળવી રાખીએ.