નાની વાર્તાઓ | Short Story In Gujarati
પાટલીની દાનશીલતા
ગામડાં જીવનમાં ઘણા નાના પ્રસંગો મોટા પાઠ શીખવી જાય છે. એવી જ એક વાર્તા છે પાટલી નામની છોકરીની, જેની દાનશીલતા આજે પણ લોકોને યાદ છે.
પાટલી નાના ગામમાં રહેતી. તેનો પરિવાર સાદો – બે ટુકડા જમીન, ઘેર બે ગાય અને થોડાં ઢોર. પાટલીનું બાળપણ મુશ્કેલીભર્યું હતું, પણ એની માંએ એમાં દાન અને સહાનુભૂતિનો સંસ્કાર દીધો હતો.
એકવાર ગામમાં ભારે સુકા પડ્યા. વરસાદ વરસતો નહોતો. ખેતરમાં પાક નહોતો, ઘાસ નહિ, ઢોર ભૂખે, લોકો ભૂખે. પાટલીના પિતા કહેતા, ‘‘આ વર્ષે આપણું પણ ગુજારો ટૂંકો પડશે, હવે કેવી રીતે બચવું?’’
પણ પાટલીનાં મનમાં કંઈક બીજું જ ચાલતું. ઘર પાસે એક વૃદ્ધ મહિલાને એ રોજ જોયે – ઓડણી ઝીણી, હાથમાં લાકડું, પગરખાં પણ નથી. એક દિવસ પાટલીએ માને કહ્યું, ‘‘મા, આ બીજામાં જો ભૂખે મરશે તો?’’
માં બોલી, ‘‘પાગલ થઈ ગઈ છે? પોતાનું ન બતાવાય, તને બીજાની પડે છે!’’
પાટલીને એ વાત ના લાગી. રાત્રે ગુપ્ત રીતે ચાંપાવાળી ટોપલીમાં થોડી બાજરી, થોડું ઘી, ને ઘરમાંથી થોડું દુધ ભર્યું. મંદથી પહોંચી, વૃદ્ધાને જમાડ્યું.
આ રીતે પાટલી દરરોજ પોતાનો થોડો ભાગ બચાવીને કોઈ ને કોઈને આપતી. ગામના અનેક ઘરમાં એવો પ્રેમથી પુરતો ભાગ પહોંચતો. બાળપણમાં જ પાટલીએ જોઈ લીધું હતું કે દાન ને દયા એજ સાચું ધર્મ છે.
એક દિવસ ગામના મુંજિયા બધાં ભેગા થયા. પાટલીના પિતા પાસે ફરિયાદ – ‘‘તમારી દીકરી રોટલા વહેંચે છે, આપણા ઘરનું શું થશે?’’
પાટલી ચૂપ રહી. પણ એની આંખોમાં ડર નહોતો. એ બોલી, ‘‘ગામડાંનું દુખ વહેંચવાથી પોતાનું દુખ ઘટે છે.’’
આટલી વાતમાં બધાં ચૂપ. વૃદ્ધાએ આવીને બધાં આગળ હાથ જોડ્યા – ‘‘આ બાલિકાએ અમારું જીવતું સંધાન બચાવ્યું.’’
ગામનાં વડીલોએ કહ્યું, ‘‘આ દીકરી છે સાચી દીકરી. હેત છે, શ્રદ્ધા છે. આ જેવી બહાદુર દીકરી ગામને આશીર્વાદરૂપ છે.’’
પાટલીના પિતાને પણ એ દિવસથી સમજી પડ્યું કે ઓછામાં ઓછું લઈને, વધુમાં વધુ આપી શકાય છે. પાટલીના દાન અને પ્રેમથી ઘણાં ઘરના દીયા નહિ બુઝાયા.
આજેય પાટલીનું નામ ગામમાં સંતાનમાં કહેવાય છે – ‘‘કમાવું, ખાવું, બચાવું, પણ સૌથી પહેલાં આપવું.’’
આ નાની વાત જીવનને મોટા અર્થ આપે છે – ‘‘જ્યાં દિલ મોટું હોય, ત્યાં ભુખ, તંગી ને સંતાપનો ભાગદારો પણ ઓછો લાગે.’’ 🌿✨
મણિયાની ઈમાનદારી
મણિયા નાના ગામનો સાધુ છોકરો હતો. ઘર ગરીબ, માથે જવાબદારીઓ ઘણી. છતાં મણિયાની ઈમાનદારી આખા ગામમાં પ્રસિદ્ધ હતી.
એક દિવસ મણિયાને રસ્તે એક નાનો થેલો મળ્યો. થેલો ખોલીને જોયો તો તેમાં સોનાની બંગડીઓ અને થોડા રૂપિયાનાં નોટો હતા. થોડી વારમાં મણિયાને ખબર પડી કે આ થેલો ગામના વૈષ્ણવભાઈનો છે, જેઓ બજારમાં વેચવા લઇ જતા હતા.
મણિયાને મનમાં વિચારો આવ્યા – ‘‘આટલું પૈસું મળશે તો ઘરમાં દાલ-ચોખા આવશે, મા ખુશ થશે.’’ પણ તરત જ મણિયાની મા કહી જૈમ યાદ આવી – ‘‘મણિયા, ક્યારેય કોઈનું લઈશ નહિ, સાચું જીવજે.’’
મણિયાએ થેલો ખેંચ્યો ને સીધો વૈષ્ણવભાઈના ઘેર ગયો. ભાઈને થેલો આપ્યો. વૈષ્ણવભાઈ આનંદિત થયા, આંખોમાંથી આંસું આવી ગયા. કહ્યું, ‘‘મણિયા, તું ન હોત તો મારું ઘણું નુકસાન થાત, દીકરા!’’
મણિયાને બહુ આનંદ થયો કે તેને સાચું કર્યું. વૈષ્ણવભાઈએ તેને થોડી રોકડ આપવાની ઈચ્છા કરી, પણ મણિયાએ નમ્રતાથી કહ્યુ, ‘‘મને કોઈ ઈનામ નથી જોઈએ, તમારો પ્રેમ જ બહુ છે.’’
આ નાનો પ્રસંગ આપણને શીખવે છે કે સાચી ઈમાનદારી જ જીવનનું સૌથી મોટું ધન છે. મણિયાની જેમ જો દરેક બાળક સચ્ચાઈને પાળે, તો સમાજમાં ભરોસો અને પ્રેમ ક્યારેય ખૂટે નહીં. 🌿✨
રાજુનો સાચો સહારો
રાજુ ગામનો નાનો બાળકો જેવો છોકરો હતો. ઘરનું તંગસ્થિતિ હોવા છતાં રાજુને હંમેશા ખુશ રહેવું ગમતું. તેના પિતાજી મજૂરી કરતા અને મા ઘરમાં ઓખળ-મસાલાં પીસીને પેટ ચાલુ રાખતા.
એક વાર ગામના મેલામાં રાજુ પોતાની માની સાથે ગયો. મેલામાં ઘણે બધા દુકાનો હતાં. રાજુએ એક નાની ગોળી લેવા માગી, પણ માતાએ કહ્યું, “પૈસા ઓછા છે, ઘરે ચાલે તો વધારે જરૂરી છે.“
રાજુ ચુપચાપ રહી ગયો. પાછા ફરતા રસ્તામાં તેને ઝાડ નીચે એક ખાલી થેલી મળી. ખુલ્લી કરી તો અંદર થોડાં નાણા હતા. રાજુ ખુશ થઈ ગયો – “હવે તો હું ગોળી લઈ શકું!” એમ વિચારતો એમણે માતાને બતાવ્યું.
માતાએ કહ્યું, “રાજુ, આ આપણું નથી. કોઈનું ગુમ થયું હશે. પાછું આપી દેવું જોઈએ.“
રાજુ પહેલો વિચારતો રહ્યો – “હવે ગોળી નહિ મળે!” પણ માથે પોતાની મા જે કહે એ સાચું – એ નક્કી કર્યું. ગામના મુખીયાને જઈને તમામ વાત કહી. મુખીયાએ ગામમાં શોધખોળ કરી, તો નાણાં મેલામાં ગુમ કરનાર એક વૃદ્ધને મળ્યા. વૃદ્ધે રાજુને આશીર્વાદ આપ્યા, “દીકરા, તારા જેવા છોકરાઓ હોય ત્યાં સાચું માનવપણું જીવતું રહે છે.“
રાજુએ ગોળી તો નહિ લીધી, પણ એણે ખુશીથી ઘરે આવીને માને કહ્યું, “મા, સાચું કરવું મોટું છે, ગોળી તો ફરી ક્યારેક આવી જશે!“
આ પ્રસંગ આપણને શીખવે છે કે સાચું કામ, ભલે નાનામાં નાનું લાગે, પણ માણસને અંદરથી મોટું બનાવી દે છે. 🌿✨
ધીરુનું મોટું દિલ
ધીરુ ગામમાં પોતાના માતાપિતાની સાથે રહેતો નાનો છોકરો હતો. ધીરુનો પરિવાર ગરીબ હતો, પણ તેનું દિલ મોટું હતું. ઘેર ખાવાપીવાનું ઓછું, પણ સહાનુભૂતિ અને પ્રેમ ભરપૂર.
એક શિયાળામાં ગામમાં ભારે ઠંડ પડી. ધીરુએ તેના જૂના કપડાંમાં પોતાને ગરમ રાખ્યાં, પણ રસ્તાની વેઠે બેઠેલા કુતરાં, બરફીલી હવા એ ધીરુને ખૂબ લાગે. ઘરમાં આગ બળતી, ત્યારે ધીરુ બહાર જઈને રસ્તાના કુતરાંને મળતો. ક્યારેક રોકડો ખાવાનું આપતો, ક્યારેક પોતાના કપડાંના ટુકડા ઊંચું કરી ચાદર બનાવી દેતો.
એક દિવસ ધીરુએ પોતાની ઘરેલુ ઓડીની એક નાની ચાદર, જે તેની માને તેના માટે સાચવી રાખી હતી, તે કાપી ને રસ્તાના નાના કૂતરા ઉપર ઢાંકી દીધું. તેની માને જોયું તો પહેલા ગુસ્સો આવ્યો, ‘‘દીકરા, પોતાને જ નવાં કપડા નથી ને તું જૂનું પણ આપી નાખ્યું!’’
ધીરુએ હસીને કહ્યું, ‘‘મા, એને પણ ઠંડ લાગે છે ને! આપણે ગરમ રોટલી તો ખાઈએ, એને તો એટલું પણ નથી.’’
પછી ધીરુ ગામમાં કુતરાંને દૂધ, રોટલી કે પાણી આપવા પોતે જ નાનાં નાનાં દાંડા ભરીને લઈ જાય. ગામના લોકોએ પણ ધીરુને જોઈને ઘણું શીખ્યું. કયારેક પોતે ભૂખે, તો પણ ધીરુ કોઈને ભૂખે રહેવા દેતો નહીં.
ધીરુનો પ્રેમ ગરીબીથી ન ગળાયો. ગામના વડીલોએ તેની પીઠ थपકારી. ‘‘આવો દીકરો માણસોને નહિ, પ્રાણીઓને પણ માનવી સમજે.’’
ધીરુ બતાવે છે – દિલ મોટું હોય તો ઘર નાનું, પૈસા ઓછા હોય તો પણ જીવંતાઈ અને પ્રેમ કદી ઓછો પડતો નથી. 🌿✨
લીલાની સહાય
લીલા એક નાની છોકરી હતી, નાનું ઘર, સામાન્ય પરિવાર, પણ દિલ ખુશખુશાલ. લીલાની નજરે ગામમાં બધું જ પોતાનું લાગતું – વૃદ્ધો, જાનવર, પક્ષીઓ – સૌ સાથેની કુટુંબ જેવું જ.
એક સાંજ લીલા પોતાના ઘર પાસે રમતી હતી. ત્યાજ રસ્તે એક વૃદ્ધ દાદા લટકાતા જતા હતા. તેમની થેલી ભારે હતી, પગ કપકપી રહ્યા હતા. ગામના ઘણા લોકો પાસેથી ગયા, કોઈએ પૂછ્યું નહીં. લીલા દોડી ગઈ.
‘‘દાદા, તમારી થેલી હું ઉઠાવું?’’ દાદા પહેલા શરમાયા, ‘‘દીકરી, તારા હાથ નાના, કઈ રીતે ઉઠાવશે?’’
લીલાએ સ્મિત આપ્યું, ‘‘મારા હાથ નાના, પણ દિલ મોટું છે!’’
એ થેલી ઉઠાવી, દાદાને ઘરે સુધી પહોચાડવા નીકળી ગઈ. રસ્તામાં દાદાએ પૂછ્યું, ‘‘દીકરી, તારે અંધારામાં ડર ન લાગે?’’
લીલા હસીને બોલી, ‘‘જ્યાં સારો કામ હોય ત્યાં કયાં ડર!’’
દાદાને ઘરે પહોંચાડ્યું, દાદાની વહુએ પાણી આપ્યું. દાદાએ લીલાને કહ્યું, ‘‘દીકરી, શું તને કશું આપું?’’
લીલા બોલી, ‘‘મને કશું નહિ જોઈએ દાદા, તમારું આશીર્વાદ જ મારે બહુ છે.’’
લીલા ઘર પાછી ફરી, એની માંએ પૂછ્યું, ‘‘દીકરી, અંધારામાં ક્યાં ગઈ હતી?’’
લીલા હળવેથી બોલી, ‘‘મા, ક્યારેક ઓશાઢમાં દીવો બનવું પડે. દાદાને અજવાળું આપ્યું ને મને ખુશી મળ્યું.’’
આ નાની લીલાની સહાય ગામમાં છોકરાઓને સમજણ આપી ગઈ કે સચ્ચું માણસપણું કદી નાપાસ થતું નથી. સહાય નાની હોય કે મોટી – દિલમાં પ્રેમ હોય તો તે મોટી બને છે. 🌿✨
હેમલાની ખુશીની ચાવી
હેમલા એક નાનો વિદ્યાર્થી હતો, ખૂબ જ રમતિયો અને હંમેશાં હસતો. તેના ઘેર મોટા પૈસા નહાં હતાં, પણ હેમલાને કોઈ દિવસ ખરાબ લાગ્યું નહિ. સ્કૂલમાં મિત્રો સાથે હંમેશાં પોતાની ટિફિન વહેંચતો, મસ્તી કરતો અને જ્યારે કોઈને મદદ જોઈએ ત્યારે આગળ આવી જતો.
એકવાર સ્કૂલમાં હેમલાનો મિત્ર સુખો ખૂબ ઉદાસ હતો. તેની પિતાજી بیمار હતાં અને ઘરમાં ખાવાનું પણ પૂરતું નહોતું. સુખો સ્કૂલ છોડવાની વાત કરી રહ્યો હતો. હેમલાને દુઃખ થયું. તેને તરત વિચાર આવ્યો – ‘‘કાંઈક તો કરવું જોઈએ!’’
હેમલાએ પોતાના ઘરમાંથી થોડુંક અનાજ, થોડાં રૂપિયાનાં નાણા થોડાં-થોડાં ભેગાં કર્યા. પોતાની માને કહ્યું, ‘‘મા, સુખાનાં ઘેર ખાવાનું નથી. આપણે બધું આપીએ ને?’’
માતા બોલી, ‘‘દીકરા, આપણને પણ ઓછું છે.’’
હેમલા હસ્યો, ‘‘મા, આપવાથી ક્યારેય ઓછું નથી પડતું.’’
હેમલાએ પોતાના મિત્રો સાથે વાત કરી. સ્કૂલના કેટલાંક મિત્રો અને શિક્ષકોએ પણ મળીને સુખાના ઘેર માટે થોડું મદદભર્યું. સુખાનાં પિતાજી થોડા દિવસમાં સાજા થયા. સુખો ફરી સ્કૂલ આવવા લાગ્યો.
એક દિવસ સુખાનાં પિતાજીએ હેમલાને કહ્યું, ‘‘દીકરા, તું નહિ હોત તો મારું છોકરો ભણવાનું છોડી દેતો.’’
હેમલાએ નમ્ર હાસ્ય સાથે કહ્યું, ‘‘ચાવી તો ખુશીમાં જ છે દાદા, દુઃખમાં નહિ. બધા મળીને સાચું કામ કરીએ તો કોઈનું દુઃખ લાંબું નહીં રહે.’’
હેમલાની નાની મદદ એ દિવસથી ગામમાં બધાને સમજાવી ગઈ કે સાચી ખુશી વહેંચવાથી વધે છે, છુપાવવાથી નહિ. હેમલા જાણતો હતો – ‘‘સહાય નાની હોય કે મોટી, દિલથી થાય તો દુનિયા બદલાય.’’ 🌿✨
ભરતનું ચુપચાપ કામ
ભરત ગામમાં એક સામાન્ય ખેડૂત પરિવારનો દીકરો હતો. ખેતરમાં કામ કરવું, ભેંસો ન્હલાવવી, ખેતરની મજૂરી – એ જ એની દિનચર્યા. ભણવામાં ભારે હોવા છતાં ભરતનો સ્વભાવ બધાને મદદ કરવાનો હતો.
એક વખત ગામમાં ભૂખમરું પડ્યું. વરસાદ આવ્યો નહિ, ખેતરમાં પાક ન થયો. ગામના ઘણાં પરિવારોનું ચુલ્હું ઠંડું પડી ગયું. લોકોમાં કોઈ ઘેર ગુપ્ત રીતે અનાજ હતું, કોઈ પાસે નહોતું.
ભરત રોજ પોતાની માં સાથે ઘેરથી થોડીક લોટ-દાળ છુપકતી રીતે ઝોળામાં મૂકે. રાતે એની માતાને કહે – ‘‘મા, હું માળાએ જઈને મણિયાની વાટે આવીશ.’’
મા સમજતી નહોતી કે ભરત શું કરે છે. ભરત આ લોટ-દાળ ગામના એ પરિવારને આપતો, જેમના ઘેર બાળકો ભૂખે સુતાં. કોઈને ખબર નહિ પડે, એ રીતે હળવે જઈને ઓરડીમાં મૂકી આવતો.
એક દિવસ એક વૃદ્ધને તેણે અજાણે જ પાણી આપ્યું. વૃદ્ધે પૂછ્યું, ‘‘દીકરા, તું જ સદાય આવી મદદ કરે છે ને?’’
ભરત હળવેથી બોલ્યો, ‘‘કોઈનું કહેવું નહિ દાદા, નાહીતર લોક કહે કે ભરત દેખાડો કરે છે.’’
વૃદ્ધે હસીને કહ્યું, ‘‘દીકરા, તારું કામ તો ભગવાને જોઈ લીધું.’’
પછી ધીમે ધીમે ગામના મોટાઓને ખબર પડી કે ભરત જ ઘર ઘેર ચુપચાપ સહારો પહોંચાડતો. વડીલોએ કહ્યું – ‘‘ભરત, તું ખરેખર ગૌણ નથી, ગામનો સાચો દીપક છે.’’
ભરત બોલ્યો, ‘‘મને કશું નથી જોઈએ. જ્યાં સુધી મને સારું લાગે છે, ત્યાં સુધી બસ સેવા કરવી છે.’’
ભરતનું છુપાવેલું કામ બતાવે છે કે સાચી મદદમાં ન તો શબ્દો હોઈ શકે, ન તો બતાવટ – માત્ર નિઃસ્વાર્થ પ્રેમ જ છે. 🌿✨
કિરીટનું સાહસ
કિરીટ નાના ગામનો વિદ્યાર્થી. નાના ઘર, હાથકામ પાણી, પણ દિલમાં બહુ મોટી હિંમત. કિરીટ દરેકને મદદ કરવા તત્પર રહેતો – જૂની ચોપડીઓ ભેગી કરવી, કાપડ એકત્ર કરી જરૂરિયાતમંદો સુધી પહોચાડવું, દરેકને લાગતું – ‘‘આ દીકરો મોટા દિલનો છે!’’
એક દિવસ ગામમાં ભયાનક આગ લાગી. ગામના એક ખાલી પડેલા કુડાળા ઘરેથી લાગી ને ચાર ઘર સુધી પહોચી ગઈ. લોકો ગભરાઈ ગયા. કોયને ખબર નહિ પડી કે પહેલા શું કરવું.
આજુબાજુ લોકો ડોલા ભરી પાણી લાવતાં, પણ કોણ ઘરમાં જશે? ઘર અંદરથી બંધ હતું, અંદર એક વૃદ્ધ દાદા ફસાયા હતા. ધુમાડો બહાર નીકળતો રહ્યો. કોઈ નજીક જવાનું હિંમત ના કર્યે.
કિરીટ દોડી આવ્યો. તેની માને કહ્યું, ‘‘દીકરા, અંદર ના જજે, તારા વગર હું શું કરીશ!’’
કિરીટ બોલ્યો, ‘‘મા, જો દાદા બચી જશે તો આપણો ઘર ભગવાન બચાવશે!’’
કિરીટ કોઈ વિચાર્યા વગર વાળ ઊંચા બાંધીને, ઉપરથી ભીનો ટૂવાલ લપેટી ને અંદર ઘુમાડા વચ્ચે પહોંચી ગયો. દાદાને બિહોશ અવસ્થામાં જોઈને પગે પીઠે કરી બહાર લાવ્યો. લોકો દોડી આવ્યા. કિરીટ ને દાદા બંનેને પાણી આપ્યું.
વૃદ્ધના પરિવારજનો રડતા રડતા કિરીટના પગે પડ્યા. કિરીટના કપડા સળગી ગયા, હાથ બળી ગયો, પણ મોઢે હાસ્ય. બોલ્યો, ‘‘દાદાને બચાવવા મળ્યું, એજ મારો ઈનામ!’’
આ પ્રસંગ પછી ગામના લોકો કહેતા – ‘‘કિરીટ અમારો દીકરો નથી, ગામનો દીકરો છે.’’
કિરીટ શીખવે છે – સાહસ, પ્રેમ અને નિઃસ્વાર્થ ભાવ – એથી માણસ મોટો બને છે, નહિ કે પૈસાથી. 🌿✨